Nagranie ukazujące białuchy arktyczne na plaży nie ma związku z trzęsieniem ziemi w Rosji w lipcu 2025 roku

„Po uderzeniu tsunami w Rosję, 5 wielorybów bieług utknęło na Kamczatce. Rybacy zapewnili im bezpieczeństwo i przetrwanie do czasu powrotu przypływu. Wszystkie 5 osobników wróciło do morza” – czytamy w poście zamieszczonym na Facebooku .30 lipca 2025 roku, który w ciągu jednego tygodnia zyskał 145 udostępnień i 88 tysięcy odsłon 

Posty pojawił się zaraz po tym jak kilka krajów wydało ostrzeżenie o tsunami po masowym trzęsieniu ziemi o magnitudzie 8,8 u wschodniego wybrzeża Rosji. Miliony ludzi zostały ewakuowane, a najgorsze zniszczenia odnotowano w Rosji (zarchiwizowany link). 

Image

Zrzut ekranu z wprowadzającego w błąd posta na Facebooku. Przekreślenia dodane przez AFP 8/08/2025 r.

Ten sam film, z tym podobnym, opisem pojawił się na innych platformach społecznościowych, m.in. na Instagramie i platformie X, a także w wielu innych językach m.in. po niemiecku,  słowacku,  angielsku, grecku i w hindi. 

Jednak nagranie tak naprawdę jest sprzed dwóch lat i nie ma nic wspólnego z ostatnim trzęsieniem ziemi w Rosji w lipcu 2025 r. 

Wyszukaliśmy filmik przeprowadzając wsteczne wyszukiwanie obrazów co doprowadziło nas do dłuższej wersji nagrania, która została opublikowana na kanale lokalnego portalu Kamchatinfo.com na YouTube 13 sierpnia 2023 roku (zarchiwizowany link ). Tłumaczenie oryginalnego tytułu z cyrylicy brzmi: „Mieszkańcy Kamczatki uratowali rodzinę białuch przed śmiercią”.

W notatce społeczności pod publikacją w języku niemieckim na X, dołączony został link do artykułu z amerykańskiego Newsweeka. Według tego artykułu z 15 sierpnia 2023 roku, wieloryby utknęły na jednej z plaż na Kamczatce, w pobliżu ujścia rzeki Tigil, gdzie w lipcu 2025 roku doszło do trzęsienia ziemi. W tekście nie ma jednak wzmianki o tsunami. Jako źródło informacji, Newsweek dołączył film z rosyjskiego portalu Kamchatinfo.com. 

Image

Zrzut ekranu z kanału Kamchatinfo.com na YouTube. W ramce na zielone zaznaczyliśmy datę publoikacji. AFP 4/08/025 r.

Według artykułu w „Newsweeku”, rybacy uratowali cztery dorosłe białuchy i jedną młodą, polewając je wodą morską i karmiąc rybami do czasu przypływu. O wyrzuconej na brzeg rodzinie wielorybów i ich akcji ratunkowej informowała również 14 sierpnia 2023 roku rosyjska gazeta „Komsomolskaja Prawda”.

Wieloryby mogą utknąć na brzegu w wyniku dezorientacji

Jeden z komentujących pod postem z  filmem zwrócił uwagę, że  widoczne w nagraniu zwierzęta zostały mylnie opisane w języku polskim: „to nie bieługi” napisał,  tylko „białucha arktyczna”, inaczej wal biały,  gatunek ssaka morskiego z rodziny narwalowatych.

Tymczasem bieługi to jesiotry żyjące w rzekach północnej Rosji, które znane są z cennego czarnego kawioru. 

Wspomniany post na Facebooku w języku polskim mówi, że zwierzęta zostały wyrzucone na brzeg w związku z uderzeniem tsunami w Rosji, według publikacji w innych językach, stało się to w wyniku trzęsienia ziemi w Rosji w lipcu.  

Tamara Narganes Homfeldt, biolog morski z międzynarodowej organizacji Whale and Dolphin Conservation (WDC), powiedziała agencji AFP 4 sierpnia 2025 roku, że nie ma udowodnionego związku między tymi dwoma scenariuszami: „Nie odnotowano żadnych przypadków wyrzucenia [wielorybówm przypis redakcji] na brzeg w wyniku tsunami”. Dodała,  że w przypadku trzęsień ziemi „nie można wykluczyć, że trzęsienie ziemi może spowodować wyrzucenie na brzeg wielorybów, ale nie jest to udowodnione”.

Narganes Homfeldt powiedziała: „trzęsienie ziemi w oceanie lub silna aktywność sejsmiczna powodują z jednej strony zmianę pola magnetycznego, a z drugiej hałas podwodny”. W praktyce może to dezorientować wieloryby i ostatecznie doprowadzić do ich wyrzucenia na brzeg. Znamy wiele przypadków, w których wieloryby utknęły na brzegu w wyniku operacji wojskowych lub ćwiczeń z użyciem sonaru.

Małe szanse by trzęsienia ziemi wyrzucały wieloryby na brzeg

„Istnieje tylko kilka przypadków wyrzucenia wielorybów na brzeg podczas trzęsień ziemi, ale nie da się potwierdzić ze stuprocentową pewnością bezpośredniego związku” między tymi zjawiskami  – wyjaśniła Narganes Homfeldt. Na przykład teorie, że trzęsienie ziemi na Sri Lance mogło być przyczyną wyrzucenia humbaków na brzeg w 2023 roku. Jednak Narganes Homfeldt zwróciła uwagę na badanie z 2018 roku (zarchiwizowany link), które wykazało, że trzęsienia ziemi nie zwiększają prawdopodobieństwa wyrzucania wielorybów na brzeg u wybrzeży amerykańskich stanów Waszyngton i Oregon.

Profesor Torsten Schlurmann, prezes i dyrektor zarządzający Instytutu Inżynierii Wodnej i Brzegowej im. Ludwiga Franziusa na Uniwersytecie Leibniza w Hanowerze, również powołał się na to samo badanie. W imieniu zespołu do którego należą Ursula Siebert, Anita Gilles i Joseph Schnitzler, eksperci ds. ssaków morskich z Uniwersytetu Weterynaryjnego w Hanowerze, przekazał AFP 4 sierpnia 2025 r., że według nich „nie ma żadnego udowodnionego wpływu na wyrzucenia tych ssaków w wyniku podwodnych trzęsień ziemi – ani bezpośrednio przed nimi, ani po nich”.

Naukowcy uważają, że na otwartym morzu „jest mało prawdopodobne, aby ssaki morskie ucierpiały fizycznie w wyniku tsunami”. Teoretycznie możliwe jest wyrzucenie ssaków na plaże gdy dochodzi do tych zjawisk na wodach w pobliżu wybrzeży, jednak jeśli chodzi o wody otwarte „ssaki morskie z pewnością powinny być w stanie przetrwać”  –przekazał zespół profesora Schlurmanna.  

W kilku odosobnionych przypadkach zaobserwowano, że delfiny „zmieniały swoje zachowanie” około 22 sekundy przed silnym trzęsieniem ziemi. Tak było w amerykańskim stanie Wirginia w 2011 roku, kiedy delfiny tym pływały w formacjach sztafetowych,  wyjaśnił Schlurmann. „Udowodniono również, że organizmy lądowe mogą bardzo dobrze reagować na fale sejsmiczne”. Jednak „wiele obserwacji ma charakter raczej anegdotyczny”, a związku przyczynowo-skutkowego „nie da się jednoznacznie udowodnić”.

W związku z trzęsieniem ziemi we wschodniej części  Rosji pojawiło się w internecie wiele dezinformacji, których część AFP zdementowała w języku niemieckim i po angielsku.