„Parodia” książki z przepisami na dania z insektów nie została napisana przez Hildę Schwab, małżonkę szefa WEF

„W Amazonie można już nabyć książkę kucharską powołującą się na nowy porządek Klausa #Schwab. To nie fake. Poważnie. #robaki” – czytamy w publikacji na Telegramie z 7 lutego 2023 roku. Do posta dołączono zrzut ekranu z innej publikacji z okładką książki a na niej rysunek ważki i kilku roślin. Na okładce po angielsku napis: „ Książka kucharska pani Schwab. Nowy Porządek Świata: Przepisy na dania z insektów inspirowane przez Światowe Forum Ekonomiczne” autorstwa rzekomo „pani Schwab”. Publikacja zyskała 5,5 tys. wyświetleń.

Image

Zrzut ekranu z Telegrama wykonany 23 marca 2023 roku przez AFP

Publikacja była udostępniana również na Facebooku (tutaj i tutaj). Krążyła w innych językach m.in.holendersku, francusku, angielsku, litewsku.

Użytkownicy w komentarzach wyrażali obrzydzenie, większość z nich zdawała się wierzyć, że książka naprawdę została wydana z inicjatywy WEF lub jej założyciela i szefa Klausa Schwaba.

„Sam niech je te robale... ” – napisała użytkowniczka Facebooka. A „Pszczoły to niech lepiej zostawią w spokoju” – dodała inna.

„Jeśli będziemy mieli szczęście, będziemy mogli mieć MIĘSO raz lub dwa razy w roku na jakiś bon” – zauważył anglojęzyczny użytkownik.

Wprowadzające w błąd twierdzenia pojawiły się wkrótce po wydanym na początku stycznia 2023 roku przez Komisję Europejską zezwoleniu na wprowadzenie do obrotu larw pleśniakowca lśniącego (Alphitobius diaperinus) w postaci mrożonej pasty mielonej, suszonej i sproszkowanej oraz świerszczy domowych (Acheta domesticus) w postaci częściowo odtłuszczonego proszku.

W tym artykule, opisaliśmy że zezwolenia te wywołały falę fałszywych publikacji, rozsyłanych przez użytkowników internetu, i wzmacnianych w wypowiedziach eurosceptycznych polityków, iż rzekomo Bruksela ma tajny plan zmuszenia ludzi do jedzenia owadów. AFP obaliła już kilka fałszywych treści na ten temat, tak jak publikacje, iż Orlen zapowiedział, że będzie sprzedawał bułki z mąką ze świerszczy.

W Polsce, publikacja 14 lutego artykułu w gazecie Dziennik Gazeta Prawna ( DGP) rozkręciła debatę na temat żywności pozyskiwanej z insektów. Prawicowipolitycy i media konserwatywne oraz publiczne twierdziły, że w przypadku zwycięstwa w kolejnych wyborach parlamentarnych w tym roku opozycja może wprowadzić w Polsce zakaz spożywania mięsa, a Polacy zamiast mięsa będą jeść robaki. Prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski, jeden z liderów Platformy Obywatelskiej, odrzucił oskarżenia i nazwał je „manipulacją”: „Jeszcze raz - nie wprowadzamy w Warszawie żadnych ograniczeń w jedzeniu mięsa” – napisał 18 lutego na swoim koncie na Twitterze.

„Pani Schwab” nie napisała książki kucharskiej z przepisami na dania z insektów

Publikacje sugerujące, że książka kucharska z przepisami na dania z insektów ukazała się z inicjatywy Światowego Forum Ekonomicznego wpisują się w nurt takiej narracji.

Książkę wyszukaliśmy na platformie Amazon po tytule i nazwisku autora. 20 marca wyszukiwanie nie przyniosło żadnych rezultatów, jednak na podstawie uszkodzonych linków Amazona dołączonych do kilku postów w mediach społecznościowych, znaleźliśmy zarchiwizowane wersje (tutaj i tutaj), które dowodzą, że publikacja ta rzeczywiście była przez krótki czas w sprzedaży na Amazonie.

Z najstarszego linku z 19 stycznia (poniżej) wiemy, że książka była w sprzedaży od 7 stycznia. Jej okładka wyglądem bardziej przypomina wysublimowaną książkę, niż typowe popularne poradniki kucharskie. Dzięki odwrotnemu wyszukiwaniu obrazem za pomocą narzędzia Google Lens, mogliśmy stwierdzić, że autor okładki skopiował jeden z rysunków z XVI wiecznej monografii kaligraficznej przechowywanej w zbiorach muzeum Getty'ego w Los Angeles (USA).

Image

Sprzedaż książki na Amazonie zarchiwizowany przez narzędzie Web.archive. Zrzut ekranu wykonany przez AFP 23 marca 2023 roku

„Pani Schwab” jest wymieniona jako autorka książki, ale tylko z nazwiska, bez imienia (Hilde Schwab). Cena książki to 19,99 dolarów amerykańskich.

Odniesienie do Forum zawarte jest zarówno w tytule – „Inspirowana przez Światowe Forum Ekonomiczne” – jak i w szczegółowym opisie książki : „WEF nie ma oficjalnego stanowiska w sprawie wykorzystania owadów w diecie ludzi. Jednakże WEF uznało, że owady mogą potencjalnie odgrywać rolę w zaspokajaniu potrzeb żywnościowych i żywieniowych rosnącej populacji globalnej” – czytamy na stronie Amazon.

Odwrotne wyszukiwanie obrazem doprowadziło nas też do innej strony sprzedaży internetowej BookFinder, jednak tu również „niezależnie wydana” książka nie była już dostępna w dniu 23 marca. Wśród innych wyników wyszukiwania znaleźliśmy ponadto tweet z 3 lutego, pochodzący od użytkownika o nazwie @amuse promującego jej sprzedaż. Na jednym z dwóch zdjęć dołączonych do tweeta widzimy tę samą okładkę „książki”, a po prawej stronie zdjęcie z przepisem na tajską sałatkę ze świerszczy, który jak sugeruje autor tweeta ma również pochodzić z książki „Pani Schwab”.

Kim jest Amuse? Amuse oznacza po polsku bawić się, co już powinno dać nam do zrozumienia, że publikowane przez użytkownika treści niekoniecznie należy traktować poważnie. Amuse prowadzi na popularnej w USA platformie blogowej Substack swój blog o nazwie „Politique Republic”. Platforma umożliwia autorom wysyłanie płatnych newsletterów. 3 marca Amuse opublikował na niej artykuł, w którym wyjaśnił, że książka jest „parodią” i że została wygenerowana „przy pomocy Chat GPT”, popularnego ostatnio narzędzia sztucznej inteligencji. „Jej napisanie zajęło mi niecałe popołudnie i pomyślałem, że jest całkiem zabawna” – napisał.

Skarżył się w nim również, że „Amazon usunął jego konto” oraz że „zakazał mu dożywotnio korzystania z platformy po otrzymaniu skargi od Forum Schwaba”.

O komentarz poprosiliśmy Światowe Forum Ekonomiczne. „Pani Schwab nigdy nie napisała takiej książki” – napisał w mailu do AFP 23 marca Yann Zopf, szef działu mediów WEF.

„Ta fałszywa książka miała na celu zdyskredytowanie ważnej działalności jaką realizuje Forum wobec poważnych wyzwań globalnych” – dodał.

Potwierdził AFP, że Forum interweniowało w tej sprawie u Amazona: „Skontaktowaliśmy się z Amazonem zarówno w Europie, jak i w USA w tej sprawie i poprosiliśmy o usunięcie książki z ich platformy, ponieważ fałszywie twierdziła i sugerowała, że została wydana przez panią Schwab i Światowe Forum Ekonomiczne, podczas gdy nie posiadała żadnego upoważnienia i oczywistym jest, że została opublikowana, aby narazić na szwank reputację pani Schwab i Światowego Forum Ekonomicznego” – napisał Zopf.

Firma Amazon potwierdziła, że książka „New World Order Cookbook” została usunięta, ponieważ nie spełniała wytycznych dotyczących treści.

W mailu do AFP z 29 marca platforma podkreśliła: „Mamy wytyczne dotyczące treści regulujące, jakie książki mogą być wystawione na sprzedaż i natychmiast badamy każdą książkę, gdy tylko pojawią się wątpliwości. Poświęcamy dużo czasu i zasobów, aby upewnić się, że nasze wytyczne są przestrzegane i usuwamy książki, które nie są zgodne z tymi wytycznymi.” Te ostatnie można znaleźć tutaj.

Klaus Schwab i jego Forum są popularnym celem dezinformacji. Jest często bezpodstawnie oskarżany, podobnie jak inne znane osobistości na świecie, takie jak Bill Gates, o przygotowywanie spisku mającego na celu wprowadzenie „Nowego Porządku Świata”, popularnej w mediach społecznościowych teorii spiskowej. AFP obaliła wiele fałszywych publikacji na temat założyciela Forum (tutaj, tutaj,tutaj, tutaj).

Grafika, która ilustruje artykułu Amuse'a na jego blogu, wygląda jak reklama tej książki. Ukazuje Klausa Schwaba i przytacza jego rzekome słowa: „możesz jeść owady lub możesz głodować, to twój wybór”. Wyszukiwanie według słów kluczowych tej frazy nie przyniosło żadnych tweetów z takimi słowami na oficjalnym koncie WEF na Twitterze, ani w wyszukiwarce Google.

„Klaus Schwab nigdy tego nie powiedział, a także Światowe Forum Ekonomiczne nigdy nie wydało takiego oświadczenia” – napisał w mailu do AFP 24 marca Zopf.

Światowe Forum Ekonomiczne jest niezależną międzynarodową organizacją „zaangażowaną w poprawę stanu świata”. Regularnie udziela głosu różnym ekspertom, którzy przedstawiają swoje pomysły na rozwiązanie światowych problemów, takich jak zmiany klimatyczne. Ostatni artykuł na temat spożywania owadów jaki znaleźliśmy na stronie WEF, został opublikowany 2022 lutego przez Amrou Awaysheh, adiunkta na Indiana University (USA).

Wcześniejsza publikacja pochodzi z czerwca 2021 roku. Na stronie WEF Antoine Hubert, prezes platformy organizacji opowiadających się za wykorzystaniem insektów w żywieniu International Platform of Insects for Food and Feed (IPIFF) opublikował artykuł zatytułowany „Dlaczego powinniśmy znaleźć miejsce dla konsumpcji owadów w naszych systemach żywnościowych”.

AFP znalazła również tweety o sposobach żywienia alternatywnych dla mięsa, opartych na owadach, zamieszczone na oficjalnym koncie Forum na Twitterze w 2017 i 2019 roku, z linkami do artykułów na ten sam temat. Wyszukiwanie na oficjalnym koncie należącym do Klausa Schwaba na Twitterze według słów kluczowych po angielsku insekt nie dało żadnych pasujących tweetów.

Na koncie WEF na Facebooku można też znaleźć kilka filmów o korzyściach płynących z włączenie do spożycia owadów, jak ten opublikowany w 2020 roku i prowadzący do artykułu z 2018 roku.

Jednak w żadnym z ostatnich trzech raportów, WEF The Global Risks Reports, (2023,2022, 2021) nie ma rekomendacji dla wdrażania żywności z owadów dla ludzi.

Owady spożywane są przez 2 mld ludzi

O ile entomofagia, czyli spożywanie owadów, jest nadal bardzo ograniczona w Europie, to – według Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) – na całym świecie wykorzystuje je w codziennej diecie około dwa miliardy ludzi. „Owady jako pożywienie jawią się szczególnie jako istotna kwestia w XXI wieku ze względu na rosnące koszty białka zwierzęcego, brak bezpieczeństwa żywnościowego, presję związaną z ochroną środowiska, wzrost populacji i rosnące zapotrzebowanie na białko wśród klasy średniej” – czytamy w dokumencie.

Raport podkreśla również, że należy podjąć wszelkie wysiłki w celu zapewnienia bezpieczeństwa żywności w produkcji i konsumpcji jadalnych owadów, aby uniknąć zagrożeń alergicznych, biologicznych, chemicznych czy fizycznych.

„Bezpieczna i udana produkcja owadów musi zapobiegać, wykrywać, identyfikować i minimizować ryzyka związane z bezpieczeństwem żywności ” – podkreśla raport.

Image

Grafika przedstawiająca wybrane jadalne owady w jadłospisach na stołach na całym świecie (AFP/Gal Roma, Lawrence Shue, John Seki)

Europejczycy są jednak niechętni spożywaniu owadów. Według Giovanniego Sogari, badacza nauk społecznych i konsumenckich na Uniwersytecie w Parmie, cytowanego przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności EFSA, który sprawuje nadzór nad bezpieczeństwem produktów spożywczych, „Istnieją powody wynikające z naszych doświadczeń społecznych i kulturowych, które sprawiają, że wciąż dla wielu Europejczyków pomysł jedzenia owadów jest odrażający. Z czasem te postawy mogą się zmienić”.