Obrazy ofiar Holokaustu i więźniów nazistowskich obozów koncentracyjnych zostały wygenerowane przez AI

„Ostatnia kołysanka — Auschwitz, 1943” – czytamy w poście zamieszczonym 30 września na Facebooku na profilu  „Pamiętniki Polskie”, wraz z czarno-białą grafiką wyglądającą jak stare zdjęcie, a na nim widoczną grupę kobiet z dziećmi na rękach idących pośród drutów kolczastych przypominających obóz koncentracyjny. 

„Buty” — Stutthof, Polska, 1945” – czytamy w innym poście zamieszczonym na tej samej stronie 14 września 2025 roku wraz z grafiką przedstawiającą wychudzonego mężczyznę idącego po ośnieżonej drodze w nieproporcjonalnie wielkich butach, pośród drutów kolczastych z żołnierzami w tle. Post na profilu opisanym jako „muzeum historyczne” w Bydgoszczy,  zyskał ponad 1,2 tys. reakcji, 146 udostępnień i 235 komentarzy. 

„Ta historia jest tylko początkiem... Kliknij w link, aby odkryć resztę prawdy, której nie wolno przemilczeć.” – zachęca administrator profilu. 

Ten sam profil opublikował zdjęcie skrzypka o imieniu „Henek” - rzekomo z obozowej orkiestry - wykonane przez AI, które AFP już zweryfikawało w lipcu 2025 roku. 

Image

Zrzuty ekranu z postów na Facebooku. Czerwone przekreślenia dodane przez AFP 2.10.2025 r.

Tego typu grafiki są przejawem niebezpiecznego trendu, który szerzy się od kilku miesięcy w internecie i polega na publikowaniu przez twórców cyfrowych, oraz monetyzacji, wygenerowanych przez sztuczną inteligencję treści w celu wywoływania u odbiorców reakcji na Holokaust w czasie II wojny światowej, w którym zginęło sześć milionów europejskich Żydów (zarchiwizowany link). W wyniku nazistowskich zbrodni zginęło również 1,9 mln. polskich cywilów nie będących Żydami.

W czerwcu 2025 roku Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau  ostrzegało przed „fałszywymi postami na temat Holokaustu wykorzystującymi obrazy i opowieści wygenerowane przez sztuczną inteligencję” – (zarchiwizowany link tutaj). 

„Cały czas obserwujemy to zjawisko - zmieniają się konta, które rozprzestrzeniają te treści.” – przekazał AFP rzecznik muzeum Pawel Sawicki w mailu z 3 października 2025 r. 

Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) ostrzegła w raporcie z 2024 roku przed zagrożeniami związanymi z fałszywymi treściami dotyczącymi Holokaustu, w którym stwierdza, że posty wygenerowane przez AI mogą zniekształcać narracje historyczne i podsycać antysemityzm (zarchiwizowany link tutaj).

Obie grafiki krążyły w innych językach, m.in. po angielsku tutaj i francusku tutaj, tutaj i tutaj.

W Bydgoszczy nie ma „Muzeum historycznego”

Dziennikarka AFP próbowała skontaktować się z administratorem profilu „Pamiętniki Polskie”, który zamieścił grafiki, dzwoniąc na podany w zakładce „Informacje” numer telefonu komórkowy. Okazało się, że numer ten należy do osoby prywatnej. „Nie prowadzę żadnego muzeum historycznego” – powiedziała kobieta AFP 4 października 2025 roku, wyrażając zaskoczenie informacją, że jej numer telefonu został „skradziony”. „Nawet nie mieszkam w Bydgoszczy”, dodała. AFP zdecydowała nie ujawniać jej tożsamości. 

Sprawdziliśmy też podany w zakładce adres muzeum: „ul. Jesionowa 85” w Bydgoszczy. Na Google Maps zauważyliśmy, że ulica Jesionowa rzeczywiście istnieje w Bydgoszczy, ale nie ma numeru 85. W wykazie instytucji kulturalnych sporządzonym przez Radę Miasta Bydgoszczy nie znaleźliśmy takiego muzeum. „Nie ma takiego muzeum w Bydgoszczy,  a na ulicy Jesionowej nie ma numeru 85” – odpisał nam rzecznik Rady Miasta w e-mailu do AFP z 5 października 2025 roku, potwierdzając nasze ustalenia. 

W zakładce pojawia się mapa Wietnamu a na niej oznaczne jest miasto Vung Tau.

Przeanalizowaliśmy kilkadziesiąt ostatnich zdjęć na profilu i zauważyliśmy, że większość z nich została wygenerowana przez AI, a tylko niewielka część jest prawdziwa, m.in. to zdjęcie 14-letniej polskiej dziewczynki  CzesŁawy Kwoki, która zginęła w 1943 roku w Auschwitz, oraz to pokazujące dzieci sfilmowane przez Armię Czerwoną po wyzwoleniu obozu w styczniu 1945; oraz zdjęcie przedstawiające niemieckiego Żyda Heinza Bluta, który zginął  w Auschwitz w 1941 roku. Niektóre zdjęcia, jak to, są prawdziwe, ale pokazują serbską ofiarę egzekucji, lub to przedstawiające dwóch amerykańskich jeńców wojennych uwięzionych przez Japończyków w obozie Santo Tomas w czasie II wojny światowej, nie są związane z Polską ani z polską historią, jak sugeruje strona. 

'Nie było śniegu' w maju 1945 roku kiedy wyzwolono obóz 

Użytkownicy zdawali się wierzyć w prawdziwość obrazu i zamieszczali pod nim komentarze takie jak „Serce boli patrzeć, trudno sobie wyobrazić cierpienie tych ludzi”, jednak większość zauważyła, że zdjęcie jest fałszywe i zostało sztucznie wygenerowane. 

Niektórzy francuscy użytkownicy przekonani, że obraz wychudzonego mężczyzny jest prawdziwy, zauważyli w komentarzach, że nazwa obozu została „błędnie” napisana: „Źle to opisali, ten obóz jest we Francji, a nie w Polsce” –  napisał użytkownik przekonany, że historia miała miejsce w obozie koncentracyjnym we Francji, w Alzacji, Struthof. Te dwa różne obozy - Stutthof w Sztutowie na północy Polski i Struthof we Francji - niejednokrotnie są mylone ze względu na podobną pisownię miejscowości w języku niemieckim. 

Muzeum Stutthof w Sztutowie w komentarzu pod postem z grafiką napisało 15 września 2024 roku, że obraz „ jest całkowicie wygenerowany przez sztuczną inteligencję a zdjęcie przeczy temu jak wyglądał obóz koncentracyjny Stutthof.” Muzeum dodało że „po pierwsze sowieci do obozu wkraczają 9 maja 1945 roku. Nie ma wtedy śniegu. Ponadto wieżyczki i całe otoczenie nie zgadza się ze stanem rzeczywistym”.

Muzeum poprosiło administratora profilu o „usunięcie” posta, ale otrzymało standardową odpowiedź:  „Dziękujemy za uwagę! Wszystkie szczegóły znajdują się już w pierwszym przypiętym komentarzu.” Jednak nie jest to prawdą, gdyż tekście brak jest informacji, że obraz został wygenerowany przez AI. Wielu innych użytkowników, którzy również wyrazili oburzenie z powodu publikacji nieautentycznych zdjęć, otrzymało tę samą odpowiedź. 

„Rankiem 9 maja na teren opuszczonego przez Niemców obozu weszli żołnierze 48 Armii 3 Frontu Białoruskiego wyzwalając grupę około 150 więźniów, którzy się na jego terenie jeszcze znajdowali.” – czytamy na stronie muzeum. Jego rzecznik Łukasz Kępski potwierdził AFP 8 października 2025 że „zdjęcie zostało wygenerowane przez sztuczną inteligencję. W dniu wyzwolenia nie było śniegu, co można zauważyć na prawdziwym zdjęciu zrobionym z okazji wyzwolenia obozu na którym widać żołnierzy siedzących na ławce i w tle drzewa, które mają już liście”. 

Wizualne niespójności  

Wyszukiwanie według słów kluczowych „Ostatnia kołysanka” naprowadziło nas do podobnych grafik AI z podobnymi narracjami ale w kontekście innych obozów takich jak Bergen-Belsen, Majdanek i Ravensbrück a także Auschwitz.

Pomimo szybkiego rozwoju sztucznej inteligencji, eksperci podkreślają, że w wygenerowanych sztucznie zdjęciach występują nadal niespójności i błędy wizualne, a dokładna analiza zdjęcia jest kluczowym narzędziem do ustalenia jego autentyczności. 

AFP zidentyfikowała wiele takich oczywistych niespójności: kominy wyrastają bezpośrednio z ziemi, lampy są zawieszone w próżni, dziecko po prawej stronie ma sześć palców. Twarze kobiet są bardzo podobne do siebie, co jest typowe dla obrazów generowanych przez AI. 

Image

Zrzut ekranu z posta na Facebooku. W czerwonych ramkach niespójności wizualne oznaczone przez AFP 6.10.2025 r.

Krematoria w Auschwitz-Birkenau nie były rozmieszczone w jednej prostej linii, tak jak to jest ukazane w analizowanej grafice, lecz znajdowały się w różnych częściach obozu, jak pokazuje poniższe zdjęcie. 

Na podstawie archiwalnych fotografii widać również, że kominy krematoriów w Birkenau były kwadratowe, a nie okrągłe, jak w grafice wygenerowanej przez AI. 

Image

Wygenerowana przez AI grafika na Facebooku (po lewej) w zestawieniu ze zdjęciem Krematorium IV w Birkenau z konta Muzeum Auschwitz na X. Czerwone ramki dodane przez AFP 6.10.2025

„Takiego budynku, jak po prawej stronie na grafice nie było - ani w Auschwitz I, ani w Birkenau ” – przekazał nam Paweł Sawicki.

„Nie było też takiego ogrodzenia w obozie jak to które widać po lewej stronie na obrazie” - dodał.  Zdjęcia z Auschwitz (archiwalne i współczesne) pokazują, że słupy ogrodzenia były zaokrąglone u góry. 

„Na tej stronie mamy kilkadziesiąt wygenerowanych za pomocą sztucznej inteligencji zdjęć” – zauważył.

Poddaliśmy je analizie przy pomocy narzędzia Hive do identyfikacji obrazów generowanych przez sztuczną inteligencję, co dało nam wynik bliski 100 procent prawdopodobieństwa, że obraz mógł zostać sztucznie wytworzony. 

Image

Zrzut ekranu z analizy obrazu przy użyciu narzędzia Hive wykonanej przez AFP 6.10.2025 r.

Ten sam wysoki wynik otrzymaliśmy w przypadku grafiki przedstawiającej kobiety w Auschwitz. 

Image

Zrzut ekranu z analizy obrazu przy użyciu narzędzia Hive wykonanej przez AFP 6.10.2025 r.