Na nagraniu widać rudę magnetyczną, a nie grafen

„Właściwości grafenu. Zobacz jak ten «cudowny materiał» o magnetycznych i wielu innych cechach reaguje na sygnał telefonu” – czytamy w publikacji udostępnionej 4 września, która miała 643 udostępnienia. Wideo było także popularne za granicą na TikToku i Facebooku.

Image

Zrzut ekranu z Facebooka z 22 września 2021 roku

Grafen to przezroczysty materiał o grubości jednego atomu. Ma unikatowe właściwości – jest elastyczny i lekki, a do tego jest też bardzo dobrym przewodnikiem ciepła i elektryczności. Podobno jest najcieńszym materiałem na świecie, co czyni go przedmiotem zainteresowania przemysłu oraz innowacji. Po raz pierwszy wyizolowano go w 2004 r., a kilka lat później badania nad nim zostały docenione na arenie międzynarodowej – naukowcom przyznano Nagrodę Nobla z fizyki w 2010 r. Jego wykorzystanie obejmuje praktycznie wszystkie dziedziny życia.

Grafen a przeciwnicy szczepionek

W ostatnich miesiącach grafen znalazł się w centrum uwagi niektórych teorii spiskowych dotyczących szczepionki przeciwko Covid-19. Latem wiele osób twierdziło, że materiał ten oraz jego pochodne jest odpowiedzialny za rzekomy „magnetyzm” szczepionki firmy Pfizer-BioNTech. AFP zdementowała te twierdzenia pod koniec lipca 2021 r.

Oryginalne wideo udało nam się odnaleźć na YouTubie. Okazuje się, że było publikowane sześć lat temu, a tytuł jego brzmi w języku rosyjskim i angielskim: „Wpływ telefonu komórkowego na rudę magnetyczną”.

Naukowcy: to nie jest grafen

Jak wyjaśnia dr hab. Mirosław Szybowicz z Politechniki Poznańskiej, grafen to jedna z odmian węgla, a sam czysty grafen to monoatomowa dwuwymiarowa warstwa węgla. – Grafen to jedna z odmian węgla zbudowana z połączonych atomów węgla na podobieństwo „plastra miodu”. Pojedyncza warstwa grafenu dla ludzkiego oka i klasycznego mikroskopu optycznego jest niewidoczna – mówi Szybowicz i dodaje:
– Jeśli ktoś mówi, że wideo przedstawia grafen, to jest w dużym błędzie.

Naukowiec wskazuje, że bardzo trudno pracuje się nad „czystym” grafenem. Szybowicz: – Grafen trzeba najpierw otrzymać stosując różnorakie techniki a następnie trzeba go transferować (przenieść, przyp. red.) na ciało stałe, np. podłoża krzemowe, folię czy też szkło przewodzące. Tak przygotowany grafen pozwala na wykonywanie na nim różnego rodzaju eksperymentów czy tworzenie aplikacji opartych na grafenie.

Szybowicz wskazuje, że warunki pokazane w wideo zupełnie nie odzwierciedlają warunków panujących w laboratorium. – Są one dość wymagające do otrzymywania grafenu czy też dokonywania na nim operacji technologicznych – mówi.

Czym zatem może być widoczna na nagraniu ciemna substancja?
– Telefon generuje fale elektromagnetyczne. Jak sama nazwa wskazuje, fala elektromagnetyczna zawiera dwa wektory: wektor elektryczny i magnetyczny, a więc może oddziaływać z materiałem posiadającym „moment magnetyczny”, czyli coś na wzór magnesu – wyjaśnia i dodaje: – To mogą być opiłki metali lub rudy magnetyczne, ale na pewno nie grafen.

Według prof. Piotra Kuli z Politechniki Łódzkiej, film jest totalną mistyfikacją. – Na nagraniu widzimy efekt oddziaływania elektromagnetycznego telefonu z czymś, co jest proszkiem ferromagnetycznym. Ruch tych czarnych cząsteczek napędza pole magnetyczne – wyjaśnia prof. Kula.

Ferromagnetyzm to zjawisko, w którym materia wykazuje spontaniczne namagnesowanie. To jedna z najsilniejszych postaci magnetyzmu. Do materiałów wykazujących ferromagnetyzm zalicza się m.in. żelazo, kobalt oraz nikiel.

Jak dodaje prof. Kula, grafen nie wykazuje właściwości ferromagnetycznych. – Co więcej, grafen jest węglem i nawet jeżeli jest on mono- czy kilkuwarstwowy to zachowuje się jak grafit. To oznacza, że jest cichy, tłumi drgania i nie generuje szumu. Z kolei telefon widoczny na nagraniu generuje w tym proszku potężny szum, który słychać. Zatem nie może to być grafen – podkreśla rozmówca AFP.

Prof. Kula wskazuje, że czarny proszek, to prawdopodobnie „zmielona ruda żelaza lub inny proszek o właściwościach ferromagnetycznych”.
– Ten ruch jest potężny, cząstki sztywne i sprężyste generują mnóstwo dźwięku. Nawet jeżeli byłby to grafen wielowarstwowy, to by nie wykonał takiego efektu dźwiękowego – wyjaśnia prof. Kula.

Szczepionki a grafen i tlenek grafenu

Jak mówią naukowcy, jest mało prawdopodobne, by grafen znajdował się w szczepionkach.

– Grafen nie jest rozpuszczalny, dlatego nie da się go podawać z roztworem. Gdyby tak było, to skład szczepionki byłby zabarwiony na ciemny kolor – powiedział AFP w lipcu Diego Peña, badacz chemii organicznej z Hiszpańskiego Centrum Badań Chemii Biologicznej i Materiałów Molekularnych.

Bardziej rozpuszczalną formą jest tlenek grafenu, który jest pochodną grafenu, ale jest on inną substancją i nawet gdyby znajdował się on w szczepionce, to fiolki preparatów byłyby czarne lub ciemnobrązowe. Te natomiast na ogół są bezbarwne lub bladożółte. O tym zjawisku pisał dr Matthew Didasio, autor doktoratu o grafenie w płynach.

Image

Fiolki ze szczepionką przeciwko Covid-19 firmy Pfizer-BioNTech, 12 lipca 2021 roku ( AFP / Javier Torres)

Dr. Park Jong-Bo, pracownik Biographene, koreańskiej firmy opracowującej leki na bazie grafenu, potwierdził 20 lipca AFP Faktencheck, że „na rynku nie ma szczepionek zawierających tlenek grafenu”. – Szczepionki, które obecnie są w użyciu, składają się z warstw fosfolipidowych, peptydów lub kwasów nukleinowych. Tlenek grafenu nie należy do żadnej z tych kategorii – powiedział AFP dr Jong-Bo.

O składnikach szczepionek firmy Pfizer-BioNTech, Moderny, AstraZeneki, Janssen, można przeczytać na stronie Europejskiej Agencji Leków (EMA). Skład szczepionek podlega rygorystycznej kontroli, a w Charakterystyce Produktu Leczniczego szczepionki Comirnaty nie wymieniono tlenku grafenu w składzie.

Wniosek: popularny w mediach społecznościowych film nie przedstawia grafenu reagującego na fale elektromagnetyczne telefonu. Substancja widoczna na nagraniu to proszek ferromagnetyczny lub ruda magnetyczna.